‘Bescherm cliëntenraden tegen vijandige colleges’ – Binnenlands Bestuur Sjoerd Willen 26 nov 2018

Gemeenten kunnen kritische cliëntenraden te gemakkelijk laten ontbinden door individuele leden te ontslaan, vinden de Landelijke Cliëntenraad (LCR) en FNV Uitkeringsgerechtigden. De organisaties pleiten er daarom bij staatssecretaris Tamara van Ark (Sociale Zaken en Werkgelegenheid, VVD) voor om de onafhankelijke positie van cliëntenraden beter te laten verankeren in de Participatiewet.

Uitspraak CRvB

Een recente uitspraak van de Centrale Raad van Beroep (CRvB) is de directe aanleiding van het verzoek aan de staatssecretaris. De CRvB oordeelde in een zaak die door een Amstelveense cliëntenraad, de LCR en FNV was aangespannen dat het college van de gemeente Amstelveen rechtmatig handelde toen zij haar cliëntenraad ontbond naar aanleiding van onbehoorlijk gedrag van twee leden. Volgens de organisaties die de zaak tegen de gemeente aanspanden, had vervanging van de twee desbetreffende leden volstaan.

Machtsmisbruik aan de kaak gesteld

De uitspraak laat volgens de LCR en FNV zien dat gemeenten met alle gemak kritische cliëntenraden het zwijgen kunnen opleggen door die te ontbinden en zelf nieuwe leden te selecteren en te benoemen. De LCR en FNV verwijzen naar een recent rapport waarin de Amstelveense Cliëntenraad felle kritiek uitte op de gang van zaken rondom re-integratietrajecten in de Noord-Hollandse gemeente. Daarin werd ook machtsmisbruik door een klantmanager aan de kaak gesteld. Volgens Jong laat dat rapport zien dat de cliëntenraad haar werk naar behoren deed door tegenwicht te bieden en dat het argument van het college, namelijk dat de cliëntenraad slecht zou functioneren, niet opgaat.  

Onwerkbare relatie als truc

‘Wij signaleren laatste jaren vaker dat kritische cliëntenraadsleden worden weggestuurd als cliëntenraden er naar de smaak van colleges al te stevig in gaan’, vertelt Else Roetering, ambtelijk secretaris bij de LCR. ‘Sommige leden hebben een geestelijke beperking of psychische aandoening en worden dan onder het mom van een onwerkbare relatie aan de kant geschoven. Dat is de truc die dan wordt gebruikt.’ Volgens Roetering worden cliëntenraden als collectief tegen ontbinding beschermd maar legt de wet colleges geen strobreed in de weg om individuele leden weg te sturen. ‘Het gebeurt soms zelfs dat via die route álle leden tegelijk individueel worden ontslagen waardoor een cliëntenraad effectief wordt ontbonden’, aldus Roetering. Zij wijst op een lopende zaak in Alkmaar waarin alle cliënten die zitting hadden in de cliëntenraad (de drie resterende plaatsen waren toebedeeld aan mensen van welzijnsorganisaties) individueel zijn ontslagen.   

Jaknikkers

Of de nieuwe leden die in de plaats van de ontslagen criticasters worden geïnstalleerd overwegend jaknikkers zijn, vindt Roetering moeilijk te zeggen. ‘Waar het om gaat, is dat colleges momenteel wel de mogelijkheid hebben om dat soort mensen in die posities te zetten, terwijl een cliëntenraad tegenwicht moet kunnen bieden. Ons gevoel is bovendien dat de representativiteit van cliëntenraden hieronder lijdt.’

Signalen

Als remedie ziet de LCR graag dat er een wettelijke basis voor een landelijke geschillenregeling wordt toegevoegd aan artikel 47 van de Participatiewet, waarin de cliëntenparticipatie is vastgelegd. Roetering: ‘Er moet een bepaling zijn die er in voorziet dat bij dreiging van een onwerkbare relatie alle contacten tussen cliëntenraad en college landelijk zijn geregeld en niet per gemeente.’ Een woordvoerder van staatssecretaris Van Ark laat weten dat men zich bij het ministerie nog over het verzoek van FNV en de LCR moet buigen. ‘Dit soort signalen wordt altijd serieus genomen’, verzekert zij.